Bµi 2

Thuèc gi¶i biÓu

Thêi gian: 4 tiÕt

Mục tiêu

         1. NhËn mÆt, chØ ®óng tªn c©y thuèc t­¬i, kh« ®· häc.

2. Tr×nh bµy ®­îc tÝnh n¨ng, t¸c dông, c¸ch dïng cña c¸c vÞ thuèc.

3. ViÕt ®­îc ®¬n thuèc ch÷a bÖnh.

 

Néi dung:

         Thuèc gi¶i biÓu lµ thuèc cã t¸c dông ®­a bÖnh tµ ra ngoµi c¬ thÓ b»ng ®­êng må h«i (nguyªn nh©n bÖnh cßn ë phÇn ngoµi c¬ thÓ).

I. Thuèc ph¸t t¸n phong hµn:

Ch÷a c¸c chøng bÖnh c¶m m¹o phong hµn, c¶m hµn, ho hen phÕ qu¶n do l¹nh. Ch÷a ®au c¬, ®au d©y thÇn kinh, ®au c¸c khíp x­¬ng do phong hµn.

Víi c¸c triÖu chøng: sèt, sî lanh, ®au ®Çu, kh«ng cã må h«i, m¹ch phï.

1. B¹ch chØ:

- Bé phËn dïng (BPD): rÔ ph¬i hay sÊy kh«

- TÝnh vÞ quy kinh (TVQK): vÞ cay, tÝnh Êm, mïi th¬m vµo kinh phÕ, ®¹i tr­êng

- C«ng dông (CD)

- Ch÷a c¶m phong hµn: sèt nãng, sî l¹nh, ch¶y n­íc mòi do phong, ch÷a phong thÊp ®au nhøc, viªm mòi m·n tÝnh, ®au d©y thÇn kinh ngo¹i biªn do l¹nh.

Chèng viªm gi¶i ®éc ch÷a môn nhät, viªm tuyÕn vó

- LiÒu dïng (LD): 4-12g s¾c hay t¸n bét

- Kþ: ng­êi ©m h­, huyÕt h­ kh«ng dïng.

2. QuÕ chi:

BPD: cµnh quÕ non bãc lÊy vá hay dïng c¶c cµnh non.

TVQK: cay ngät Êm, vµo kinh t©m, bµng quang, phÕ thËn

CD: ch÷a c¶m hµn kh«ng cã må h«i; th«ng kinh m¹ch ch÷a ®au c¸c khíp, ®au d©y thÇn kinh do phong thÊp

Lµm th«ng d­¬ng khÝ ®· bÞ ø trÖ g©y ø n­íc, g©y phï, chøng ®µm Èm.

Lµm Êm thËn ch÷a chøc n¨ng thËn suy yÕu, trÞ bÝ ®¸i, hen xuyÔn.

LD: 4-12g d¹ng s¾c

Kþ: chøng ©m h­, phô n÷ cã thai, chøng xuÊt huyÕt, huyÕt nãng, bÖnh nhiÖt.

3. Gõng (sinh kh­¬ng, gõng t­¬i):

BPD: th©n rÔ c©y gõng

TVQK: vÞ cay, mïi th¬m, tÝnh Êm vµo phÕ, vÞ, tú.

CD: ch÷a c¶m l¹nh nhøc ®Çu, ch¶y n­íc mòi, n«n möa do l¹nh, gi¶m ho long ®êm, gi¶i ®éc mét sè vÞ thuèc vµ gi¶i ®éc ngé ®éc thøc ¨n (cua, c¸)

Vá gõng lîi tiÓu, cßn dïng lµm nguyªn liÖu cøu.

LD: 4-12g d¹ng s¾c

Kþ: ng­êi ©m h­, ho¶ nhiÖt

4. TÝa t«:

BPD: Toµn c©y, trõ rÔ

TVQK: h¬i cay, tÝnh Êm vµo kinh tú phÕ.

CD: ch÷a ho cã ®êm, tøc ngùc

Ch÷a n«n möa, ®µy bông, gi¶m ®au bông do l¹nh; ch÷a n«n möa, ch÷a dÞ øng vµ gi¶i ®éc mét sè vÞ thøc ¨n

Cµnh (t« ng¹nh)  an thai, ch÷a ®éng thai

H¹t (t« tö): gi¶m ho hen

LD: 10 – 16g s¾c uèng

Kþ: c¶m m¹o ®· ra nhiÒu  må h«i.

5. Kinh giíi:

BPD: cµnh, l¸, hoa ph¬i hay sÊy kh«

TVQK: vÞ cay, Êm vµo kinh can, phÕ

CD: C¶m m¹o phong hµn kh«ng cã må h«i,

Ch÷a tróng phong cÊm khÈu

Ch÷a dÞ øng næi mµy ®ay

Hoa kinh giíi sao ch¸y trÞ ho ra m¸u, rong kinh, rong huyÕt,

LD: 6-10g s¾c, h¨m.

6. §Þa liÒn:

BPD: th©n, rÔ ph×nh thµnh cñ

TVQK: h¬i ®¾ng, mïi th¬m tÝnh Êm

CD: trÞ c¶m phong hµn, ®au ®Çu…, phong thÊp mái nhøc x­¬ng khíp.

Ch÷a ch­íng h¬i ®µy bông do l¹nh

DÞ øng næi mµy ®ay do phong thÊp

LD: 4-12g s¾c

Kþ: chøng ©m h­, thùc nhiÖt, huyÕt kÐm.

7. Hµnh:

BPD: c¶ c©y

TVQK: vÞ cay, tÝnh Êm, vµo kinh vÞ, bµng quang

CD: Lµm ra må h«i khi bÞ c¶m giã l¹nh kh«ng ra må h«i

Ho¹t huyÕt th«ng d­¬ng khÝ khi m¸u l­u th«ng khã kh¨n, m¹ch nhá

Gi¶m ®au bông ®¹i tiÖn láng, bông ®Çy. Lîi tiÓu tiÖn khi bÝ ®¸i (dïng hµnh sao nãng gi· ®¾p vµo rèn hay vïng bµng quang).

Gi· trén muèi ®¾p vµo n¬i bÞ viªm tÊy….

LD: 4-40g

KÞ: chøng biÓu h­, ra nhiÒu må h«i.

8. Ma hoµng:

BPD: Toµn c©y, trõ rÔ vµ ®èt cña c©y ma hoµng

TVQK: vÞ cay, ®¾ng, tÝnh Êm vµo kinh phÕ, bµng quang

CD: ch÷a c¶m l¹nh  sèt kh«ng ra må h«i kÌm rÐt run, ho, khÝ xuyÔn, viªm khÝ phÕ qu¶n m·n, hen do l¹nh.

Lîi niÖu ch÷a phï thòng, phï nÒ thÓ viªm cÇu thËn cÊp.

LD: 4-12g

Kþ: ng­êi biÓu h­, må h«i nhiÒu, ng­êi cao huyÕt ¸p.

II - Thuèc ph¸t t¸n phong nhiÖt

Ch÷a c¶m m¹o phong nhiÖt g©y ra sèt cao, sî l¹nh, nhøc ®Çu, rªu l­ìi vµng máng, m¹ch phï s¸c (giai ®o¹n viªm long cña c¸c bÖnh nhiÔm trïng).

Lµm mäc c¸c nèt ban chÈn (sëi), gi¶m ho, ch÷a viªm phÕ qu¶n…

1. C¸t c¨n (s¾n d©y):

BPD: rÔ

TVQK: vÞ ngät cay tÝnh b×nh vµo kinh tú vÞ.

CD: trÞ c¶m m¹o cã sèt, phiÒn kh¸t n­íc, ®au ®Çu cøng g¸y lµm ra må h«i.

Gi¶i nhiÖt chèng say n¾ng, nãng, mÖt mái

Ch÷a lþ, Øa ch¶y do tú h­

Ch÷a bÖnh nhiÖt g©y hao t©n dich, t¸o, tiÓu tiÖnbÝ, ®¸i r¾t, ®¸i buèt.

LD: 8-20g d¹ng s¾c

2. B¹c hµ:

BPD: toµn c©y phÝa trªn mÆt ®¸t ph¬i hay s©y kh«.

TVQK: vÞ cay, mïi th¬m tÝnh m¸t vµo kinh phÕ, can.

CD: ch÷a c¶m m¹o phong nhiÖt, h¹ sèt, lµm ra må h«i.

Ch÷a viªm häng, viªm amydan, ch÷a ®au bông ®i ngoµi, kÝch thÝch tiªu ho¸. Lµm cho ban sëi mäc ë giai ®o¹n ®Çu.

LD: 6-12g s¾c, h½m, x«ng.

Kþ: ng­êi gµy yÕu, sèt nãng ra nhiÒu må h«i.

3. L¸ d©u:

BPD: l¸ d©u t­¬i hay ph¬i kh«.

TVQK: vÞ ngät h¬i ®¾ng, tÝnh m¸t vµo kinh can, phÕ

CD: ch÷a c¶m nhiÖt, ch÷a ®au m¾t ®á, ch÷a ho viªm häng cã sèt, ch÷a ch¶y m¸u cam nhÑ (sao ®en).

Ch÷a kÐm ngñ.

LD: 8-16g d¹ng s¾c, x«ng

Kþ: c¶m m¹o ®· ra nhiÒu må h«i.

4. Cóc hoa:

BPD: hoa cóc ph¬i sÊy kh« cña cóc hoa vµng vµ cóc hoa tr¾ng.

TVQK: ngät Ýt, ®¾ng Ýt, mïi th¬m tÝnh h¬i l¹nh vµo kinh phÕ, can, thËn.

CD: ch÷a c¶m m¹o phong nhiÖt g©y sèt cao ®au ®Çu.

Ch÷a chøng can ho¶ v­îng g©y c¬n cao huyÕt ¸p, ®au ®Çu, ®au m¾t ®á, hoa m¾t chãng mÆt.

Ch÷a môn nhät ®inh ®éc.

LD: 6-16g s¾c hay h½m.

 5. BÌo c¸i (phï b×nh):

BPD: phÇn th©n vµ l¸ cña c©y bÌo c¸i

TVQK: vÞ h¬i cay, tÝnh l¹nh vµo kinh phÕ

CD: Ph¸t t¸n phong nhiÖt (h¹ sèt, lµm ra må h«i).

Gi¶i ®éc c¬ thÓ ch÷a lë ngøa, mµy ®ay dÞ øng.

Ch÷a phï thËn, viªm ®­êng tiÕt niÖu

LD: 50-100g tu¬i, 6-8g kh« s¾c. hoÆc gi· n¸t trén muèi ®¾p .

Kþ: ng­êi ra nhiÒu må h«i kh«ng nªn dïng.

6. Cèi xay (giµng xay, kim hoa th¶o):

BPD: l¸, th©n, rÔ, qu¶

TVQK: ngät nh¹t, tÝnh m¸t.

CD: rÔ ch÷a c¶m m¹o phong nhiÖt, h¹ sèt, ®au ®Çu

L¸ ch÷a phï thËn, ®¸i ®á, ®¸i r¾t, ®¸i buèt.

H¹t s¾c ch÷a lþ, môn nhät

Gi· ®¾p ch÷a viªm tÊy.

LD: l¸ kh« 4-10g, rÔ 10-12g. h¹t 8-12g.

7. Sµi hå:

BPD: rÔ cña c©y sµi hå

TVQK: vÞ ®¾ng, tÝnh hµn vµo kinh can, ®ëm

CD: h¹ nhiÖt víi sèt do c¶m m¹o

S¬ can gi¶i uÊt ch÷a chøng chãng mÆt, hoa m¾t do can khÝ uÊt trª.

Th¨ng ®Ò tèt trong c¸c tr­êng hîp trung khÝ bÞ gi¸ng x­èng g©y sa d·n: sa trùc trµng, sa d¹ con…

LD : 8-16g

Kþ: chøng ©m h­ g©y sèt.